Recent heeft ons kabinet plannen gemaakt de noodzaak om de stikstofuitstoot aanzienlijk terug te dringen. Een van de maatregelen om dat doel te bereiken is het beperken van de veestapel met 30 procent in de komende jaren. Na de Tweede Wereldoorlog is in Europa ingezet op een efficiënte en intensieve landbouw. Na de crisisjaren van de jaren dertig en de ellende van de oorlogsjaren moesten schaarste en honger definitief worden uitgebannen. Dit Europese project, waarbij terecht de naam van Dr. Sicco Mansholt wordt genoemd, is uitermate succesvol geweest. In het huidige Nederland hebben wij voedsel van hoge kwaliteit, relatief goedkoop en met een hoge veiligheid. Ik vermoed dat de meesten van ons, als zij boodschappen doen in onze goed gevulde supermarkten, daar niet of nauwelijks bij stil staan. Maar wij mogen er onze boeren dankbaar voor zijn.
Schaduwzijde
Meer en meer komt echter ook de schaduwzijde van deze intensieve landbouw in beeld. Naar de mening van veel deskundigen leven er te veel dieren op een te klein grondgebied. De bijdrage van de landbouw aan de stikstofuitstoot is aanzienlijk. Het kabinet stelt dat als het gaat om stikstofuitstoot de plafonds zijn bereikt. De regering wil daarbij niet wegkijken en de uitstoot substantieel omlaag brengen. Vandaar dat het kabinet bovengenoemde plannen heeft ontwikkeld. Het zal duidelijk zijn dat een groot aantal boeren een dergelijk plan als uitermate bedreigend zal ervaren. De regeringsplannen hebben consequenties voor een houdbare bedrijfsvoering. Wat kan de Kerk over deze kwestie zeggen?
Pauselijk spreken
De Kerk heeft vanuit Schrift en Traditie veel wijsheid in huis over God, mens en maatschappij maar niet over de beste landbouwmethode. Op basis van zoveel mogelijk data moet beleid gemaakt worden en uiteindelijk is op dit punt het laatste woord aan onze politici. Maar de Kerk heeft wel een visie op de goede en rechtvaardige samenleving die hopelijk ook in het landbouwdebat kan helpen bij een juiste oriëntatie. Paus Franciscus schonk ons in 2015 zijn sociale encycliek Laudato Si. Het centrale woord in de encycliek is integrale ecologie. De paus pleit voor een cultuur van het leven. Het gaat om de bescherming van het ongeboren leven en het aftakelende leven maar ook om globale sociale gerechtigheid en zorg voor onze aarde als Gods schepping en ons gemeenschappelijk huis. Wat betekent dit alles voor het landbouwdebat?
Verduurzamen
In het licht van Laudato Si is een economische en ecologische transitie zeer wenselijk. Een en ander betekent dat onze productiemethoden en consumptiepatronen moeten worden verduurzaamd. Deze transitie kan niet van vandaag op morgen maar vraagt om een overgangstijd. Het is niet rechtvaardig dat individuele boeren door de transitie bovengemiddeld getroffen worden. Als de politiek inzet op een Green Deal, waar vanuit katholiek sociaal denken zeker veel voor te zeggen valt, dan zullen individuele boeren moeten worden geholpen om hun bedrijfsvoering aan te passen en te vergroenen. Bij een uitkoop van boeren die met hun bedrijf willen stoppen, moet door de overheid vanzelfsprekend een rechtvaardige prijs worden betaald.
Faire dialoog
De komende jaren zal een fair en zakelijk debat noodzakelijk zijn. Een debat waarbij niet op op de mens maar op de bal wordt gespeeld. Juist ook in het landbouwdebat zouden de emoties moeten worden getemperd ten gunste van een redelijke argumentatie. Overheid, milieugroepen en boeren zullen met elkaar intensieve gesprekken voeren. Er is vaak al de helft gewonnen als mensen in elkaars schoenen gaan staan en elkaars argumenten proberen te begrijpen. Uiteindelijk moet een houdbare oplossing worden gevonden waarbij zowel aan het belang van Gods schepping als aan het belang van boeren recht wordt gedaan. Onze geloofsgemeenschappen zouden katholieke boeren, overheden en milieubeschermers kunnen faciliteren als het gaat om ontmoeting en debat. Een beproefde methode vormt de dialoogtafel. Niet het strijdgesprek staat dan centraal maar het aandachtig luisteren naar de ander. Laten wij hopen dat in dit debat uiteindelijk de beste argumenten de koers zullen gaan bepalen. Er staat veel op het spel. Het geluk van talloze boerengezinnen maar ook het goed beheer van deze aarde die de Schepper aan ons heeft toevertrouwd.
Mgr. dr. Gerard de Korte
bisschop van ’s-Hertogenbosch