Voltooid leven
Het beeld van het christendom in het algemeen en van het katholicisme in het bijzonder is bij veel tijdgenoten negatief. Kort samengevat: je moet van alles en je mag niets. Dat geldt ook voor de discussie rond euthanasie en, meer recent, voltooid leven. Het is echter van belang te beseffen dat onze Kerk bij deze thema’s geen negatieve maar een positieve insteek heeft. De Kerk wil het menselijk leven beschermen vanaf de conceptie tot de natuurlijke dood. Wij hebben ons bestaan immers van God ontvangen. Wij zijn geen eigenaar maar alleen maar pachters en rentmeesters die het leven mogen beheren en behoeden.
Deze visie heeft het echter niet gemakkelijk in het huidige Nederland. Wij leven immers in een dominant seculiere, liberale en individualistische samenleving. Zelfstandigheid en zelfredzaamheid zijn voor het gros van de mensen ontzettend belangrijke waarden. De gemiddelde Nederlander denkt in termen van kwaliteit van leven en afhankelijk worden vormt een doemscenario. Aftakeling van ons lichaam en lijden zijn moeilijk te accepteren. Het lijkt wel of naarmate wij minder hoeven te lijden door de verbetering van de medische wetenschap het overgebleven leed steeds moeilijker te dragen is.
Relatieve autonomie
De plannen van onze regering om gezonde mensen die hun leven voltooid achten wettelijk te helpen het leven te beëindigen, heeft gewerkt als een grote steen in een vijver. Stevige debatten in de media en het parlement waren het gevolg . Het voorstel lijkt een absolute autonomie van het individu te suggereren. Maar is dat wel een reële uitgangspunt? Een mens is immers een sociaal wezen en heeft dus altijd een relatieve autonomie. Mensen zijn geen eilanden. Wij komen alleen tot geluk en ontplooiing in verbondenheid met anderen. Tegen die achtergrond kun je zeggen dat wij niet van onszelf zijn maar van elkaar. Sterven is geen individueel gebeuren maar verbreekt een netwerk van relaties. Leven heeft ook alles te maken met verantwoordelijkheid jegens elkaar. Juist dat gegeven zou mensen, ook vanuit een humanistisch standpunt, uitermate voorzichtig moeten maken. Christenen geloven, zo schreef ik al, dat het bestaan ons door de Schepper is geschonken. Dat maakt ons uitermate terughoudend in het huidige debat rond voltooid leven van gezonde mensen.
Voorzichtigheid
Christenen moeten ondertussen niet hoog van de morele toren blazen. In deze discussie passen geen grote woorden. Ons past in het licht van de actuele discussie veeleer de kardinale deugd van de prudentie of voorzichtigheid. Wij leven en ademen immers allemaal in de huidige cultuur. Ook christenen zijn in Nederland welvarend en hooggeschoold en delen onvermijdelijk in de individualisering van de cultuur. Niet weinig gelovigen vinden zelfstandigheid en zelfredzaamheid uitermate belangrijk. En ook wij denken niet zelden in termen van kwaliteit van leven en kunnen afhankelijkheid, aftakeling en lijden maar moeilijk in ons bestaan een plaats geven.
Sociale cohesie
De keerzijde van de verregaande individualisering van onze cultuur vormt eenzaamheid. Ik heb de indruk dat veel spreken over voltooid leven voortkomt uit eenzaamheid. Het is vaak ook een roep om aandacht en geborgenheid. Vanuit christelijk perspectief is de inzet voor levensbegeleiding in plaats van stervensbegeleiding de betere keuze. Laten wij werken aan de versterking van de kwaliteit en samenhang van de maatschappij. Een en ander veronderstelt ook een versterking van de ouderenzorg en de palliatieve zorg. Wij behoren elkaars hoeders te zijn. Een en ander vraagt ook om een nieuwe doordenking van de verhouding tussen individu en gemeenschap. Is de slinger in de laatste decennia niet te veel naar één kant uitgeslagen? En laten wij het zoeken van de voortijdige dood beantwoorden met een inzet voor een cultuur van het leven.
Mgr. Dr. Gerard De Korte